یک نگاه گذرا به مجموعه محصولات VoIP در شرکت سیسکو نشان می دهد که این شرکت تماماً به دنبال فراگیر کردن ارتباطات یکپارچه یا همان unified communication می باشد. تنها یک بخش از این نوع ارتباطات به انتقال صدا اختصاص دارد و بخش دیگر آن مربوط به ارتباطات تصویری و دیتا می باشد. پس در نظر داشته باشید که مفهوم عبارت unified بسیار وسیعتر از عبارت VoIP می باشد.
نکته: در ادامه آموزش به جای عبارت unified communication از مخفف آن یعنی UC استفاده خواهد شد.
محصولات UC در سیسکو به چهار راه حل اصلی تقسیم می شوند:
– Cisco UC Manager Express (CME)
– Cisco UC Manager
– Cisco Unity Connection
– Cisco Unified Presence
به خاطر داشته باشید که اینها تنها ۴ راه حل اصلی و هسته ای هستند و ما می توانیم برنامه های اضافی دیگری را برای افزودن امکانات و ویژگی های دیگر به سیستم بیافزاییم.
برای مثال برنامه Cisco Unified Contact Center به شما اجازه می دهد که امکانات مرکز تلفن را به سیستم خود بیافزایید که قابلیت هایی مانند Call routing، Call queuing، Live monitoring و … را فعال می نماید و یا برنامه Cisco Unified MeetingPlace قابلیت هایی مانند Conference call، Document collaboration و training را به سیستم اضافه می کند. این لیست ادامه دار است و همه ی آنها فناوری های قابل توجهی هستند ولی به عنوان هسته ی سیستم به حساب نمی آیند و هسته ی اصلی همان چهار راه حلی است که در بالا گفته شد.
فهرست مطالب
راه حل اول : Cisco UC Manager Express – CME
سری جدید روترهای سیسکو که با نام ISR شناخته می شوند دیگر تنها برای وظایفی مانند مسیریابی، ACL، NAT و امثال اینها استفاده نمی شوند، بلکه برای اتصالات تلفنی آنالوگ و دیجیتال، پشتیبانی از تلفن های تحت شبکه و حتی پشتیبانی از ویژگی هایی مانند کنفرانس تلفنی و ویدئو کنفرانس تلفنی نیز استفاده می شوند.
نکته: نسل دوم روترهای ISR با مدل ISR G2 به بازار عرضه شد.
با توجه به نوع روتری که استفاده می کنیم، CME می تواند حداکثر تا ۴۵۰ آی پی فون را پشتیبانی نماید.
نکته: در نظر داشته باشید که پشتیبانی از این تعداد آی پی فون تنها در زمان نوشتن این کتاب برقرار بوده است و در آینده و با توسعه سخت افزاری روترها و افزایش کارائی آنها، این اعداد نیز تغییر خواهند نمود.
در چند سال اخیر نیز شرکت سیسکو نسل سوم روترهای خود را در سری ۴۰۰۰ و با نام ISR G3 معرفی نموده است. همچنین از IOS نسخه ۱۵ به بعد، برای فعال نمودن CME نیاز به خرید Product Authorization Key یا PAK می باشد.
تعامل بین CME و آی پی فون های سیسکو
اساساً CME هر عملی که در سمت آی پی فون سیسکو انجام می پذیرد را کنترل می نماید، برای مثال وقتی شما گوشی تلفن را بر می دارید وضعیت offhook از سمت تلفن به سمت CME فرستاده می شود. ارسال این وضعیت های کنترلی از طریق پروتکل های سیگنالینگ مانند SIP و یا SCCP انجام می گیرد. وقتی شروع به شماره گیری می نمایید، هر رقمی که می گیرید دوباره از طریق همان پروتکل های سیگنالینگ به سمت CME ارسال می شوند. بعد از اینکه شماره کامل گرفته شد، CME چند پیغام سیگنالینگ ارسال می کند که باعث می شود تلفن مقصد زنگ بخورد. حال وقتی که طرف دوم جواب تلفن را می دهد، CME هر دو آی پی فون را بصورت مستقیم به یکدیگر متصل می کند. حال تلفن ها بصورت مستقیم و از طریق پروتکل RTP با یکدیگر صداها را منتقل می کنند.
اینکه CME بعد از برقراری سیگنالینگ خود را کنار می کشد و می گذارد تلفن ها بصورت مستقیم ارتباط برقرار کنند یک مزیت به حساب می آید. زیرا در این حالت اگر برای CME مشکلی ایجاد شود، مکالمه بین تلفن ها همچنان ادامه دارد و حتی مشکلی در کیفیت صدا نیز ایجاد نمی شود. البته همه ی این ویژگی های یک تلفن مانند hold، transfer، conference و غیره هنوز از طریق پروتکل های سیگنالینگ برقرار می شوند و اگر به هر دلیلی CME از کار بیافتد، برای برقراری این ویژگیها می بایست منتظر برگشت CME به شبکه باشیم.
برای مثال دوم فرض می کنیم که از یک تلفن سیسکو با یک تلفن آنالوگ در شبکه PSTN تماس می گیریم. در این حالت وقتی ما گوشی آی پی فون سیسکو را برمیداریم و شماره مقصد را می گیریم، همه ارتباطات از طریق پروتکل های سیگنالینگ مانند SIP و یا SCCP انجام می گیرد. حال روتر CME از روی dial plan تعریف شده در آن، متوجه می شود که این شماره مخصوص یک تلفن در شبکه PSTN می باشد و باید از پورت مربوطه خارج شود. روتر CME در اینجا نقش voice gateway را پیدا می کند و سیگنال های ارتباطی را از طریق خطوط آنالوگ و یا دیجیتال به سمت شبکه PSTN ارسال می کند. بعد از برقراری ارتباط و دریافت صدا از شبکه PSTN، حال CME می بایست وظیفه تبدیل صدا بین شبکه VoIP و PSTN را انجام دهد. همانطور که گفته شد این وظیفه توسط DSP انجام می گیرد. برخلاف مثال قبل، در اینجا روتر CME هم در سیگنالینگ و هم در ارسال صدا از طریق RTP در وسط مکالمه قرار دارد و از دسترس خارج شدن آن، باعث قطع شدن مکالمه می گردد.
رابطه بین CME و CUE
با اینکه CME یک سخت افزار کامل برای پردازش صدا می باشد، با این حال هیچ قابلیتی با نام voicemail در آن گنجانده نشده است. برای فعال نمودن این قابلیت نیاز به یک سخت افزار دیگر با نام CUE می باشد که بر روی روتر CME نصب می شود و در دو نوع مختلف به بازار عرضه شده است:
۱ – نوع اول که با نام ISM یا Internal Service Module شناخته می شود و بصورت داخلی بر روی CME نصب می شود، تنها از یک حافظه فلش برای ذخیره سازی استفاده می نماید. نوع قدیمی تر این ماژول که با نام AIM شناخته می شود، بر روی روترهای ISR G1 مانند سری ۱۸۰۰، ۲۸۰۰ و ۳۸۰۰ نصب می گردد و نسخه جدید آن یعنی ISM بر روی روترهای ISR G2 مانند سری ۱۹۰۰، ۲۹۰۰ و ۳۹۰۰ نصب می گردد.
۲ – نوع دوم که با نام SM یا Service Module شناخته می شود و بصورت یک ماژول اکسترنال به روتر متصل می گردد، از هارد دیسک برای ذخیره سازی استفاده می کند. نوع قدیمی تر این ماژول که با نام NM شناخته می شود، بر روی روترهای سری ISR G1 نصب می گردد.
نکته: به دلیل استفاده از هارد دیسک، قابلیت های موجود در ماژول SM چند برابر ماژول ISM می باشد.
جدول بالا مقایسه ای بر روی انواع این ماژول در سری های ISR G1 و ISR G2 انجام می دهد. منظور از آیتم های Included port و Maximum port، تعداد افرادی است که می توانند بصورت همزمان voicemail دریافت و ارسال نمایند. با خرید لایسنس می توان تعداد آنها را افزایش داد.
کار با ماژول CUE در نگاه اول کمی متفاوت است. با اینکه این ماژول را بر روی روتر نصب می نماییم ولی سیستم عامل آن کاملاً مستقل از IOS روتر می باشد. نحوه اتصال به آن از طریق خط فرمان IOS می باشد، ولی بعد از اتصال به محیط جدید مشاهده می کنید که دستورات آن نیز کاملاً متفاوت است. به همین دلیل بیشتر متخصصان سیسکو تنها به خط فرمان آن متصل و محیط GUI یا همان محیط گرافیکی تحت وب را فعال می نمایند و مابقی تنظیمات را از روی وب انجام می دهند.
نکته: پروتکل سیگنالینگ بین CME و CUE، پروتکل SIP می باشد.
در نظر داشته باشید که قابلیت هایی مانند voicemail، IVR و پروتکل T.37 فکس در ماژول CUE گنجانده شده اند و در آینده با تک تک این قابلیت ها بیشتر آشنا خواهید شد.
راه حل دوم : Cisco UC Manager – CUCM
راه حل اول که CME نام دارد و همچنین با نام CUCME نیز شناخته می شود برای سازمان های با ابعاد کوچک و متوسط است که می خواهند از یک روتر برای انتقال صدا، تصویر و دیتا استفاده نمایند. در حقیقت این قابلیت در داخل IOS روتر گنجانده شده است و همچنین مطابق مطالب گفته شده نیاز به خرید سخت افزارهایی نیز برای روتر می باشد.
اما سیسکو راه حل نرم افزاری خود را نیز در پیش گرفت و از Call manager 2.4 که بر روی ویندوز NT نصب می شد تا امروزه که CUCM نسخه ۱۱ نیز به بازار عرضه شده، این راه را ادامه داده است و سازمان هایی با ابعاد بزرگ از این راه حل به سادگی استفاده می کنند.
CUCM بصورت یک Linux appliance بر روی سخت افزارهای مجاز، قابل نصب می باشد و تمامی امکانات یک سیستم VoIP را به ما ارائه می دهد. همچنین CUCM کاملاً از VMware ESXi پشتیبانی می نماید و به راحتی می توانید آنرا بر روی این نوع سرورها نصب نمایید.
نحوه انجام Database Replication در CUCM و تعامل آن با آی پی فون های سیسکو
با اینکه مقیاس استفاده از CUCM در سازمان های بزرگ است، ولی نحوه تعامل آن با آی پی فون های سیسکو شبیه روش CME می باشد، ولی فقط در ابعاد بزرگتر.
نکته ای که می بایست در ابتدا آنرا درک نمایید اینست که CUCM در یک محیط ارتباطی cluster کار می کند. ولی مفهوم cluster در اینجا با مفهومی که در مبحث سرورها مطرح می شود و از سرورها به عنوان mirror استفاده می شود، کمی متفاوت است. در CUCM تصور نمایید که چند سرور دارید و هر کدام از آنها تنظیمات مختص به خود را دارند و هر کدام می توانند به تنهایی با آی پی فون ها ارتباط برقرار کنند. در اینجا دو نوع ارتباط می تواند وجود داشته باشد:
CUCM Database Relationship:
دیتابیس استفاده شده در CUCM محصول شرکت IBM و با نام Informix می باشد که شامل یکسری اطلاعات استاتیک مانند دفترچه تلفن، مسیرها، مجوزهای تماس و غیره می باشد. این نوع از اطلاعات بین تمامی سرورها در یک cluster انتقال می یابند.
CUCM Runtime Data:
همانطور که از نام آن پیداست، این نوع از اطلاعات شامل تمامی وقایعی است که بصورت real-time اتفاق می افتد. برای مثال وقتی یک آی پی فون در داخل یک سرور رجیستر می شود از آن به بعد می تواند با تمامی سرورهای دیگر در داخل cluster نیز ارتباط برقرار کند. در اینجا CUCM برای ارتباط از روش اختصاصی سیسکو با نام ICCS که مخفف Intercluster Communication Signaling است، استفاده می کند. تمامی سرورها در داخل یک cluster برای ارتباط ICCS با یکدیگر از پروتکل tcp و پورت های ۸۰۰۲ تا ۸۰۰۴ استفاده می نماید. در نتیجه هر واقعه ای مانند زنگ خوردن تلفن، برقراری تماس، قطع تماس و غیره اتفاق بیافتد، سرورها از این طریق به یکدیگر اطلاع رسانی می کنند.
البته تمامی این مراحل در پشت صحنه اتفاق می افتد و حتی نیاز به انجام تنظیمات خاصی نیز ندارد ولی می بایست با مفاهیم انجام آن آشنا شویم.
حال برمی گردیم به مبحث دیتابیس در CUCM و عملیات replication در آن. انتقال دیتابیس ها در بین سرورها بصورت یک طرفه انجام می گیرد یعنی تنها یک سرور مسئول پخش آنها می باشد و اینگونه نیست که تمامی سرورها به یکدیگر تغییرات دیتابیس را ارسال نمایند. سروری که نقش پخش دیتابیس ها را برعهده می گیرد publisher نام دارد و مابقی سرورها نقش subscriber را می گیرند. همه ی تغییرات در دیتابیس publisher انجام می گیرد و سپس این تغییرات به سمت سایر سرورها ارسال می شوند.
هر CUCM cluster از یک publisher و حداکثر تا هشت subscriber پشتیبانی می نماید. وظیفه اصلی هر subscriber شامل فراهم نمودن dial tone، دریافت شماره ها، مسیریابی تماس ها و پخش music on hold می باشد، در حالی که publisher تنها دو وظیفه اصلی برعهده دارد، یکی نگهداری از تنها نسخه قابل ویرایش دیتابیس و دیگری انجام عملیات TFTP برای ارسال تنظیمات به سمت آی پی فون های سیسکو می باشد.
نکته: در محیط های کوچک – کمتر از ۵۰۰ آی پی فون – بهتر است publisher هم نقش call processing و هم نقش دیتابیس را داشته باشد، زیرا بار زیادی بر روی آن ایجاد نمی شود. اما اگر از این تعداد تجاوز کرده اید حتماً پیشنهاد می شود که عملیات call processing از publisher گرفته و به subscriberها داده شود. حتی اگر تعداد تلفن ها از ۱۲۵۰ بالاتر رفته است، سیسکو پیشنهاد می کند که نقش TFTP server را نیز به یک سرور مجزا اختصاص دهیم.
حال ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که اگر به هر دلیلی publisher از مدار خارج شود چه اتفاقی می افتد. در این حالت CUCM cluster به حالت locked configuration می رود و شما یکسری محدودیت مانند اضافه کردن آی پی فون جدید در شبکه و یا تغییر route plan یا music on hold خواهید داشت. اما در این حالت هیچ محدودیت دیگری برای کاربرانی که در حال استفاده از تلفن خود هستند ایجاد نمی شود زیرا subscriber ها خواهند توانست بر روی دیتابیس خود تغییرات را اعمال و آنها را به سمت سایر سرورها ارسال نمایند و در پایان زمانی که publisher مجدد به شبکه بازگشت، یک نسخه از دیتابیس به آن داده می شود و cluster از حالت locked خارج می شود.
همانطور که در شکل بالا مشاهده می نمایید، شما می توانید با استفاده از چند سرور در یک cluster هم حالت failover و هم load balancing را برای آی پی فون های خود ایجاد نمایید. هر آی پی فون سیسکو دارای ۳ قسمت برای تعریف سرور secondary، primary و tertiary می باشد که اگر هر کدام از دور خارج شوند، تلفن به سراغ سرور بعدی می رود.
نکته: توجه داشته باشید که نقش primary server با publisher کاملاً متفاوت است و منظور از primary یکی از همان سرورهای subscriber می باشد. البته در شبکه های کوچک که تنها از یک سرور استفاده می شود، primary server و publisher یکی می باشند.
راه حل سوم : Cisco Unity Connection
Cisco unity بسیار پیش از آنکه سیسکو محصولات یکپارچه خود را معرفی کند وجود داشت. بیشتر مردم cisco unity را به عنوان صندوق صوتی در شبکه های voice می شناسند، در حالیکه این محصول برای چیزی بیش از این طراحی شده است.
واژه unity مرتبط است با پیغام ها، نه تنها پیغام های صوتی بلکه فکس، ایمیل و پیام های متنی نیز جزئی از آن می باشند. هدف unity ذخیره سازی و بازیابی پیغام هایی می باشد که از هرگونه ابزار یا برنامه های voice می رسند. برای مثال فردی تماس می گیرد و برای شما پیغام صوتی می گذارد، شما می توانید آنرا از طریق ایمیل خود در گوشی موبایل و یا کامپیوتر دریافت و گوش فرا دهید و یا به دستگاه فکس برای پخش ارسال نمایید. صرف نظر از اینکه یک پیغام چگونه و از کجا گذارده شده، شما می توانید آن را از طریق client های مختلف گوش دهید.
نسخه اولیه Cisco unity بر روی سیستم عامل ویندوز نصب و اجرا می شد و از سرور ایمیل Microsoft Exchange استفاده می نمود. سال ها پس از انتشار نسخه cisco unity شرکت سیسکو نسخه unity connection را عرضه نمود که بصورت appliance می باشد و به راهکاری محبوب و قابل گسترش بدل گشته است.
در شکل زیر مقایسه ای بین انواع سیستم های پیام رسان صوتی در سیسکو ارائه شده است. همانطور که در جدول نیز مشخص است روش Cisco unity connection از قابلیت های بیشتری نسبت به سایر روش ها برخوردار است. همچنین در این سیستم با توجه به قابلیت Active/Active بودن آن، سرور اصلی و پشتیبان آن، هر دو در حالت فعال هستند و در نتیجه failover و load balance در این روش با هم فراهم شده است. حال اگر یکی از دو سرور از کار بیافتد، تمامی ۲۰۰۰۰ صندوق صوتی همچنان فعال خواهند بود ولی تعداد پورت های voicemail به حداکثر تعدادی که تنها یک سرور پشتیبانی می نماید کاهش خواهد یافت.
در شکل زیر می توانید نوع ارتباط CUCM و Unity connection را مشاهده نمایید، با یک مثال این ارتباط را روشن تر بازگو می کنیم:
۱ – یک تماس از شبکه PSTN وارد روتر یا همان Voice Gateway می شود و روتر با توجه به dial-plan تعریف شده آنرا به سمت CUCM ارسال می کند.
۲ – در این مرحله CUCM تماس را مستقیماً از طریق پروتکل های سیگنالینگ به سمت آی پی فون ارسال می کند. حال فرض کنید کسی پاسخگوی تماس نباشد. در ادامه CUCM تماس را به سمت Unity Connection جهت دریافت پیغام صوتی ارسال می کند.
۳ – پیغام صوتی دریافت و به صندوق صوتی تعریف شده ارسال می شود. سپس Unity Connection با یک داخلی در CUCM که با نام MWI – Message Waiting Indicator شناخته می شود، تماس می گیرد. با این تماس CUCM متوجه می شود که پیغام صوتی دریافت شده و می بایست چراغ چشمک زن روی آی پی فون مربوط را فعال نماید تا کاربر متوجه دریافت پیغام صوتی گردد.
نکته: تمامی ارتباطات بین CUCM و Unity Connection از طریق پورت های مربوط به voicemail انجام می گردد، که برای هر پورت نیاز به خرید لایسنس می باشد. پس حتما در هنگام خرید دقت نمایید که به میزان کافی لایسنس در این زمینه خریداری نمایید.
نکته: در نظر داشته باشید که Unity Connection تنها برای استفاده در CUCM طراحی نشده است بلکه وجود کاملاً مستقلی دارد و می توانیم آنرا با CME و یا حتی با مراکز تلفن غیرسیسکویی نیز استفاده نماییم.
راه حل چهارم : Cisco Unified Presence
بسیاری از مردم از پیام رسان های متنی جهت برقراری ارتباط با یکدیگر بهره می گیرند. در این برنامه ها تا قبل از برقراری ارتباط بصورت چت شما قادر خواهید بود تا از وضعیت کاربر که می تواند در حالت های available، busy و یا offline باشد، اطلاع پیدا کنید. راه حل unified presence نیز این قابلیت را به شبکه voice می دهد تا متوجه شوید که کاربر در حال مکالمه است، در دسترس نیست و یا آزاد است، سپس با توجه به وضعیت موجود اقدام به برقراری تماس کنید.
سیسکو در این راه حل با استفاده از پروتکل استندارد XCP این امکان را ایجاد می کند که بتوانیم از قابلیت هایی مانند به اشتراک گذاری فایل و نرم افزار و همچنین سیستم ویدئوکنفرانس نیز استفاده نماییم. همچنین این سیستم قابلیت ادغام با سایر سیستم ها مانند Google talk و یا WebEX را نیز دارد.
Cisco Unified Personal Communicator :
بسیار بعید است که مستنداتی در خصوص unified presence بدون ذکر نامی از personal communicator بیابید. اگر هدف از این برنامه را بدانید، خواهید دانست که چرا این دو نرم افزار در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.
این دو در کنار یکدیگر جهت ارائه کاربردهایی مانند softphone، presence، پیغام متنی، صندوق صوتی، دایرکتوری کاربران، تاریخچه ارتباطات، کنفرانس های ویدئویی و تحت وب به کار می روند.
در اینجا personal communicator به عنوان یک کلاینت IM ارائه شده است که از چت فرد با فرد، فرد با چند نفر و persistent chat پشتیبانی می نماید که این مورد آخر از قابلیت اتاق های گفتگو یا chat room بهره می برد و به کاربران اجازه پیوستن به اتاق گفتگو و مشاهده تاریخچه مکالمات را می دهد. این نرم افزار از مکانیسم احراز هویت LDAP جهت ورود کاربران استفاده می نماید. از آنجا که personal communicator از سرویس دهنده unified presence استفاده می نماید، شما نه تنها قادرید از وضعیت IM کاربر مطلع شوید بلکه می توانید وضعیت خط تلفن وی را نیز مشاهده نمایید.
با استفاده از personal communicator قادر خواهید بود تا تماس های صوتی و تصویری با کیفیت HD برقرار نمایید. همچنین این برنامه می تواند به عنوان یک softphone نقش ایفا کند که شما را قادر خواهد ساخت با سایر سیستم های صوتی نظیر آی پی فون ها در شبکه تماس برقرار کنید.
بیشتر بدانید:
- فصل اول : صدای آنالوگ در مقابل دیجیتال
- فصل سوم : آی پی فون های سیسکو
- فصل چهارم : آموزش نصب و راه اندازی CUCM 11
- فصل پنجم : مدیریت کاربران در CUCM
